برای درک بهتر تناقض، تضاد و تداخل، ابتدا باید هر یک از این اصطلاحات را توضیح دهیم و سپس مثالهایی برای هر کدام ارائه دهیم.
### ۱- تناقض
تناقض زمانی رخ میدهد که دو گزاره به گونهای بیان شوند که هیچگاه نمیتوانند همزمان صحیح باشند. به عبارت دیگر، اگر یکی از آنها صحیح باشد، دیگری باید نادرست باشد.
#### مثالها:
1. **گزاره اول:** "همه مردان انسان هستند."
**گزاره دوم:** "هیچ مردی انسان نیست."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره تناقض دارند و نمیتوانند همزمان صادق باشند.
- **نوع:** سالبه کلیه (دوم)
2. **گزاره اول:** "برف سفید است."
**گزاره دوم:** "برف سفید نیست."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره نیز یکی باید کاذب باشد.
- **نوع:** موجبه کلیه (اول)
3. **گزاره اول:** "هیچ گربهای دونده نیست."
**گزاره دوم:** "چند گربه دونده وجود دارد."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره هم نمیتوانند با هم صادق باشند.
- **نوع:** سالبه کلیه (اول)
4. **گزاره اول:** "من هیچ وقت خواب نمیروم."
**گزاره دوم:** "من هر شب خواب میروم."
- **صادق/کاذب:** با هم تناقض دارند.
- **نوع:** سالبه کلیه (اول)
5. **گزاره اول:** "تمام موجودات زنده میمیرند."
**گزاره دوم:** "هیچ موجود زندهای نمیمیرد."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره تناقض دارند.
- **نوع:** سالبه کلیه (دوم)
---
### ۲- تضاد
تضاد زمانی پیش میآید که دو گزاره با هم از لحاظ صحت در یک وضعیت خاص متضاد باشند، اما ممکن است در وضعیتهای دیگر درست باشند.
#### مثالها:
1. **گزاره اول:** "تمام انسانها رشد میکنند."
**گزاره دوم:** "چند انسان هرگز رشد نمیکنند."
- **صادق/کاذب:** در یک حالت، یکی دیگر میتواند صادق باشد، بنابراین تضاد است.
- **نوع:** موجبه کلیه (اول)
2. **گزاره اول:** "باران میبارد."
**گزاره دوم:** "باران نمیبارد."
- **صادق/کاذب:** این دو هم در تضادند.
- **نوع:** موجبه کلیه (اول)
3. **گزاره اول:** "این کتاب مفید است."
**گزاره دوم:** "این کتاب مفید نیست."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره در تضاد هستند.
- **نوع:** موجبه کلیه (اول)
4. **گزاره اول:** "آسمان آبی است."
**گزاره دوم:** "آسمان آبی نیست."
- **صادق/کاذب:** درآمدن آنها به یکدیگر تضاد دارد.
- **نوع:** موجبه کلیه (اول)
5. **گزاره اول:** "ما در حال ورزش هستیم."
**گزاره دوم:** "ما در حال ورزش نیستیم."
- **صادق/کاذب:** در تضاد هستند.
- **نوع:** موجبه کلیه (اول)
---
### ۳- تداخل
تداخل شرایطی است که دو گزاره همزمان میتوانند صادق باشند، اما نمیتوانند در حالتهای مختلف همواره با هم صحیح باشند.
#### مثالها:
1. **گزاره اول:** "چند انسان تنها هستند."
**گزاره دوم:** "چند انسان با دیگران هستند."
- **صادق/کاذب:** هر دو گزاره در شرایط مختلف میتوانند صادق باشند.
- **نوع:** موجبه جزئیه (اول)
2. **گزاره اول:** "از اینجا به تهران نزدیک است."
**گزاره دوم:** "از اینجا به شیراز دور است."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره در شرایط مختلف هم ممکن است صحیح باشند.
- **نوع:** موجبه جزئیه (دوم)
3. **گزاره اول:** "امروز هوا گرم است."
**گزاره دوم:** "امروز هوا سرد است."
- **صادق/کاذب:** بسته به زمان و مکان، این دو ممکن است همزمان صادق باشند.
- **نوع:** موجبه جزئیه (اول)
4. **گزاره اول:** "من میتوانم دو زبان صحبت کنم."
**گزاره دوم:** "من میتوانم سه زبان صحبت کنم."
- **صادق/کاذب:** در زمانی خاص، هر دو میتوانند صادق باشند.
- **نوع:** موجبه جزئیه (اول)
5. **گزاره اول:** "من همیشه صبح زود بیدار میشوم."
**گزاره دوم:** "من گاهی صبح زود بیدار میشوم."
- **صادق/کاذب:** این دو گزاره در شرایط مختلف صادق هستند.
- **نوع:** موجبه جزئیه (اول)
امیدوارم این توضیحات و مثالها به فهم بهتر این مفاهیم کمک کند.